Rocznie umiera w Polsce ponad 470 tysięcy osób, dochodzi do ponad 40 tysięcy poronień. Te wydarzenia wpływają na życie kolejnych setek tysięcy osób – najbliższej rodziny, przyjaciół, sąsiadów, współpracowników. Gro z nich to pracownicy, być może zatrudnieni w Twojej organizacji. Warto zastanowić się, czy pracodawca może pomóc pracownikowi w przeżywaniu żałoby i mierzeniu się ze stratą?
Straciłam w życiu bliskie osoby. Z dużą dozą prawdopodobieństwa mogę założyć, że Ty również. Wiem, że śmierć, żałoba są na stałe wpisane w nasze życie. Mimo to, podczas rozmowy z osobą w żałobie, i tak nie wiem jak się zachować. Szukam odpowiednich słów, zastanawiam się nerwowo co powiedzieć. Jak przekonują eksperci nie jestem sama.
[pokaz_newsletter tekst=”Chcesz być na bieżąco z tekstami na blogu?”]
Śmierć to temat tabu
Śmierć jest w Polsce tematem tabu. Anja Franczak w wywiadzie z Onet.pl przekonuje, że wiąże się z nią wiele problemów systemowych, w tym tych związanych z brakiem edukacji. „Bo przez to, że tak mało mówimy o temacie śmierci i żałoby w społeczeństwie, to wiedza na ten temat jest bardzo ograniczona” – dodaje w rozmowie.
Zapominamy, że strata ma wiele oblicz: to z jednej strony śmierć najbliższych osób dorosłych, śmierć dzieci, ale też martwe urodzenie (które rocznie dotyka w Polsce 1700 kobiet) czy poronienie. Wiążą się one z trudnymi emocjami: żalem, smutkiem, złością, a często też poczuciem winy. I żałobą, bez której śmierci nie sposób zostawić za sobą.
Zwykle zakładamy, że gdy umiera jedna osoba, żałobą dotknięte są średnio trzy kolejne osoby z jej otoczenia. Niestety nie ma jednego przepisu na mierzenie się ze śmiercią. Nie ma jednego sposobu przeżywania żałoby. Jesteśmy przecież tylko ludźmi. Różnymi ludźmi. Tym bardziej, dobrze jest wiedzieć, co możemy zrobić dla osób mierzących się ze stratą – jako zwykli ludzie i jak pracodawcy.
Śmierć, a obowiązki pracodawcy
W kontekście śmierci możemy wyróżnić trzy rodzaje sytuacji, które rodzą dla pracodawcy obowiązki prawne. W przypadku:
- śmierci pracownika pracodawca winien wypłacić najbliższym zmarłego, zatrudnionego na umowie o pracę: wynagrodzenie pracownika, ekwiwalent za urlop wypoczynkowy oraz odprawę pośmiertną.
- śmierci członka rodziny pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę przysługuje urlop okolicznościowy w wysokości 1 lub 2 dni (w zależności od relacji pracownika z osobą zmarłą)
- poronienia i martwego urodzenia kobiecie przysługuje urlop macierzyński, w skróconym wymiarze 8 tygodni (warunkiem jego wykorzystania jest określenie płci dziecka oraz uzyskanie w USC jego aktu urodzenia). Mało osób zdaje sobie sprawę, że świadczenia w tej sytuacji przysługują też ojcu dziecka. Są to 2 dni z tytułu narodzin dziecka i 2 dni z tytułu jego śmierci. Warunkiem uzyskania tego urlopu okolicznościowego jest również określenie płci dziecka oraz okazanie pracodawcy jego aktu urodzenia). W tym kontekście polecam lekturę komentarza Agaty Iwanow, radcy prawnego, związanej z Fundacją Medycyny Prenatalnej im. Ernesta Wójcickiego.
Co jeszcze może zrobić pracodawca?
Obowiązki wynikające z zapisów prawnych to jednak w momencie żałoby o wiele za mało. Marianna Lutomska, wiceprezes Fundacji Nagle Sami przywołuje różne przykłady robienia w sytuacji śmierci czegoś więcej. Przekonuje, że działania firm w sporej części zależą od zasobności samej firmy, jak i jej kultury organizacyjnej i tego jak zażyłe były relacje ze zmarłą osobą. Zdarza się, że firma po śmierci pracownika:
- otacza opieką psychologiczną rodzinę zmarłego (sponsorując np. roczne sesje u psychologa) i współpracowników,
- wypłaca rodzinie zmarłego przez jakiś czas „pensję” po pracowniku w formie darowizny,
- organizuje zbiórki na rzecz rodziny zmarłej osoby,
- funduje stypendia dla dzieci zmarłego pracownika.
Potrzeba indywidualnego podejścia
Jak zwraca uwagę Barbara Idziorek, psycholog i life coach na problem straty patrzeć trzeba głównie przez pryzmat komunikacji na linii pracownik – pracodawca.
Warto pamiętać, że kiedy mówimy o stracie trudno wskazać na jedną uniwersalną politykę, którą warto wdrożyć w organizacji (jak ma to miejsce w przypadku rekrutacji czy onboardingu nowego pracownika). Proces wprowadza pewną automatyzację, a to właśnie jej powinniśmy chcieć za wszelką cenę uniknąć.
Mimo to, we współpracy z ekspertami Fundacji Medycyny Prenatalnej im. Ernesta Wójcickiego oraz Fundacji Nagle Sami określiłam 3 rodzaje dobrych praktyk, które warto wdrażać w firmach.
Przygotowanie do powrotu
Pierwszy bardzo ważny etap to rozmowa przełożonego z pracownikiem dotycząca jego potrzeb. Z osobą w żałobie warto porozmawiać o organizacji dalszej pracy, m.in. o tym: jak długiego urlopu potrzebuje i zastanowić się, czy jesteśmy w stanie mu go zapewnić, a w dłuższej perspektywie rozważyć np. bardziej elastyczne godziny pracy, ewentualnie zmianę zakresu zadań czy inne formy wsparcia, które ułatwią mu powrót do wykonywania obowiązków zawodowych.
Pracownik w żałobie nic nie musi
Rozmowa z przełożonym szczególną rolę odgrywa ona w sytuacji, gdy dotyczy ona powrotu po poronieniu lub martwym urodzeniu. Są to doświadczenia szczególnie wrażliwe, obarczone ogromnym poczuciem winy. Jak przekonuje Barbara Idziorek przełożony powinien wspólnie z pracownikiem ustalić zasady pracy w okresie żałoby: czas, miejsce (w biurze czy zdalnie w domu), ale też spróbować ustalić, czy pracownik nie potrzebuje dodatkowego wsparcia (na przykład wsparcia psychologicznego).
Rozmawiając z osobą w żałobie należy unikać zwrotów powinnaś/powinieneś czy musisz. One zwiększają tylko poczucie winy u osoby mierzącej się ze stratą. Warto jednak zaoferować swoją pomoc mówiąc „Jeśli chciałabyś/chciałbyś skorzystać ze wsparcia psychologicznego to proszę daj znać”
Zdrowie psychiczne pracowników. Kiedy wdrożyć program z obszaru mental health?
Szkolenia i warsztaty
Bardzo ważną i potrzebną dobrą praktyką jest stała edukacja pracowników w obszarze mierzenia się ze stratą. Takie spotkania pomogą oswoić temat śmierci, ale też wyposażą pracowników firmy w wiedzę i konkretne umiejętności dotyczące z osobami po stracie. To ważne, bo jak przekonuje Marianna Lutomska kontakt ze współpracownikiem w żałobie może nie być łatwy. Osoba taka może być rozkojarzona, mieć problemy z koncentracją, pamięcią, bywać rozdrażniona, płakać. Szkolenia powinny objąć praktycznie wszystkie grupy pracowników:
- zespół HR i kadr – by wiedzieć, jak zarządzać tematem od strony prawnej, ale też umieć rozmawiać z pracownikami mierzącymi się z tematem śmierci
- dla liderów, by potrafili towarzyszyć pracownikom w stracie, towarzyszyć im w tym procesie, ale też skutecznie zarządzać zespołem, z pracownikiem w żałobie na pokładzie.
- dla wszystkich innych – by wiedzieli co mówić, co robić, gdy w ich otoczeniu (prywatnym i zawodowym) pojawi się osoba w żałobie
Pracownicze grupy wsparcia
To bardzo ciekawa forma wsparcia, na którą uwagę zwróciły mi ekspertki Fundacji im. Ernesta Wójcickiego. Bez wątpienia nie jest to działanie pierwszej potrzeby. Jak przekonują takie grupy wsparcia coraz częściej funkcjonują w dużych organizacjach, gdzie problem śmierci czy poronień jest zauważalny.
Gdzie szukać pomocy?
Jeśli tylko chcesz rozwinąć kompetencje swojego zespołu w obszarze tak trudnym jak śmierć, możesz skorzystać z pomocy poniższych instytucji:
- Fundacji Medycyny Prenatalnej im. Ernesta Wójcickiego, założona przez Nicole Sochacki- Wójcicką i Jakuba Wójcickiego. Ta dwójka rodziców-lekarzy doświadczyła najtrudniejszych sytuacji w położnictwie – poronienia, porodu martwego dziecka i porodu przedwczesnego. Misją fundacji jest podnoszenie poziomu opieki prenatalnej w Polsce oraz wspieranie osób, które mierzą się ze stratą ciąży. Fundacja organizuje dla firm między innymi bezpłatne szkolenia „Jak zaopiekować się pracownikiem/ współpracownikiem po stracie”
- Fundacji Nagle Sami, założona przez Olgę Puncewicz, której mąż zginął tragicznie podczas wyprawy w Nepalu. Jej celem jest wsparcie osób w przejściu przez proces szeroko pojętej żałoby. Fundacja organizuje szereg szkoleń i warsztatów dla firm i instytucji, m.in. warsztat „Dobre praktyki HR w przypadku śmierci pracownika lub bliskiej mu osoby”.
Jeśli temat wsparcia w żałobie i doświadczeniu straty przez pracowników wydaje Ci się ważny, podaje ten tekst dalej. To właśnie, dzięki Tobie może dotrzeć do jeszcze większej grupy osób.
Miłego dnia!
Maja
